MüzminBekar
New member
Davranış sorunlarına yaklaşım
Çocuklarda ki öfke sorunları daha fazlaca hislerin sözel yollarla söz edilememesinden kaynaklanır. Hisleri tanımak ve sözel yollarla tabir etmek çocuklarımıza kazandırabileceğimiz en değerli becerilerden biridir. Hisler aslında bizlerin hayatta kalma içgüdümüz için gerekli temel yapı taşlarıdır. Her his bizlerin faydası için vardır. Öfke, ıstırap, dehşet üzere rahatsız olduğumuz hisler aslında vücudumuzu korumak için edindiğimiz savunma mekanizmalarımızdır. Her his gereklidir. Bu şuurla çocuklarımızın tüm hislerini şefkatle kabul etmek ve onlara hislerini tanıma fırsatı vermek bize düşen en büyük sorumluluktur.
Tetikleyenlerin belirlenmesi: Sorun davranışların ortaya çıkışında tetikleyenlerin belirlenmesi birinci basamaktır.
Davranış öncesinde ne oluyor? Bir hafta müşahede yapın. Hangi durumların akabinde davranış ortaya çıkıyor. Ekseriyetle hangi gün yahut saat. Açken mi uykusuzken mi?..vb
Davranış sırasında neler oluyor? Siz nasıl hissediyorsunuz.
Davranış daha sonrasında reaksiyonunuz ne oluyor? Ödül yahut ceza veriyor musunuz?
Bu sorular tetikleyenlerin belirlenmesini sağlar. Belirlenen tetikleyicileri çocuğun ömründen çıkarmak, durum halkında konuşmak, çocuğun altta yatan gereksinimini anlamak üzere incelemeniz gerekir.
Çocuğunuzun davranışını bir daha şekillendirmek yahut değiştirmek için çocuğunuza neleri yapması gerektiğini öğretmek, neleri yapmaması gerektiğini söylemekten daha tesirlidir.
Çocuğunuzun agresif davranışını değişimlemek için aşağıdaki basamaklardan yardım alabilirsiniz: Örneğin vurma davranışı için basamaklandırmaya bakalım.
1. Davranışı Durdurun. Çocuğunuzun vuracağını ve vurduğunu gördüğünüzde anda onu ortamdan alın ve durmasını sağlayın. Ellerini tutabilirsiniz. Çocuğunuzla göz kontağı kurarak ‘Dur’ deyin. Buradaki ses tonunuzun kararlı lakin öfkeli olmaması değerlidir.
2. Denetimde ve Sakin Kalın. Sizin hissiniz fazlaca değerlidir. Ebeveynin duygusu tabir etmese de çocuğa direkt geçer. Çocuğunuzun olumsuz davranışına verdiğiniz reaksiyonları, çocuğunuza bu davranışları kullanımında model olmaktadır. Bu sebeple sizin de reaksiyonlarınızı denetim ediyor olmanız, uygun biçimde hislerinizi söz ediyor olmanız değerlidir.
3. Hissini Anlayın- Tabir Edin ve Davranışının Durdurulmasını Açıklayın. His yansıtma biroldukça sorun için pek değerlidir. His yansıtma ile çocuk hislerini tanıma ve kendini dışarıdan görme fırsatı bulur.
Vakit zaman çocuklar oyun içerisinde vurma davranışını sergileyebilmekte lakin pek hayli çocukta öfkelendiklerinde, problemde olduklarında bu reaksiyona başvurmaktadırlar. Çocuğunuzun o anda hissettiği duyguyu ona söz edin(Şuanda kızdığını gorebiliyorum), lakin vurmanın kabul edilir olmadığını da iletin(Şuanda öfkelisin, öfkelenmeni anlıyorum fakat vurmak uygun değil. Vurduğunda kişinin acı acıyor).Ayrıca çocuğunuza ellerinin vurmak yada diğerlerinin canını acıtmak için olmadığını da anlatabilirsiniz.
Örneğin istediğin …. Olmadığı için kızgın hissettin, ve ne yapacağını bilemeyip bana vurdun. Sen vurduğunda benim canım acıdı. Kızdığın bu husus hakkında konuşalım istiyorum. (konu çocuğa onun anlayacağı biçimde dürüstçe açıklanır).
örn:Şuan ağlıyorsun. Sanırım üzüldüğün bir şey oldu. Benimle paylaşmak ister misin?
His yansıtma ile çocuk anlaşıldığını ve kabul edildiğini hisseder. Bu da altta yatan gereksinimini giderebilir.
4. Ne Yapması Gerektiğini Söyleyin ve Gösterin. Çocuğunuzun vurma davranışını gözlemlediğinizde bu durumu ona yeni olumlu bir davranış öğretmek için bir fırsat olarak değerlendirin. Çocuğunuzun öfkesini, hüznünü sözcükler, farklı yollar (yardım isteme, yazı yazma, sanat vb.) ile söz etmeyi öğrenmesi gerekebilir. Çocuğunuza olumlu şeyleri nasıl takdir edildiğini de gösterebilir, “Çak” yapmayı, “Bravo”, ”Harika” üzere takdir sözlerini öğretebilir, uygun durumları fark etmesine yardım ederek kullanmasını arttırabilirsiniz. Hacıyatmaz yahut yastık üzere bi araca vurmasına müsaade verebilirsiniz.
5. Olumluyu Çabucak Takdir Edin. Çocuğunuzun taklit ederek yahut tabiatıyla gerçekleştirdiği olumlu davranışlara odaklanın, onları fark etmeye çalışın. Olumlu davranışları gördüğünüz anda da çabucak çocuğunuzu takdir edin. Takdir ettiğiniz davranışı da çocuğunuza söyleyin (kitaplarını fazlaca ihtimamlı kaldırdın bu fazlaca hoşuma gitti).
genel takdir yerine davranışı takdir edin.
Çocuğunuzun vurma davranışını gözlemlediğinizde evvel ona bir ihtar verin ve vurmaya devam ederse ki kararınu ona hatırladın. Devam ettiğinde oyunundan/durumdan onu çıkarın ve sakinleşene kadar bekleyin.
Seçenek sunmak: seçenek sunmak alternatif düşünme hünerini dayanaklar. Bu da sıkıntı hislerle baş etmeyi kolaylaştırır. Örneğin şayet kardeşinle hengame etmeyi seçersen akşam tv izleyememeyi seçmiş olursun. Ancak kardeşinle arbede etmemeyi tercih edersen her akşam 1 saat çizgi sinemasını izleyebilirsin.
Örneğin: sonlandığında vurmayı tercih edersen şayet akşam …. (sevdiği ve olmasa da olur diyebileceğiniz bir faaliyet) yapmamayı seçmiş olursun. Ancak şayet sonlandığında vurmak yerine öfkelendiğin şeyi bana anlatarak rahatlamayı tercih edersen istediğin……yapabilirsin.
Seçenek sunma formülünde püf nokta kararlı ve dengeli olmaktır. Pes etmeden en az 3 hafta tıpkı metoda devam ettiğinizde davranış değişikliği yerleşmiş olur.
Uzm. Merve Cet Ütebay
Çocuklarda ki öfke sorunları daha fazlaca hislerin sözel yollarla söz edilememesinden kaynaklanır. Hisleri tanımak ve sözel yollarla tabir etmek çocuklarımıza kazandırabileceğimiz en değerli becerilerden biridir. Hisler aslında bizlerin hayatta kalma içgüdümüz için gerekli temel yapı taşlarıdır. Her his bizlerin faydası için vardır. Öfke, ıstırap, dehşet üzere rahatsız olduğumuz hisler aslında vücudumuzu korumak için edindiğimiz savunma mekanizmalarımızdır. Her his gereklidir. Bu şuurla çocuklarımızın tüm hislerini şefkatle kabul etmek ve onlara hislerini tanıma fırsatı vermek bize düşen en büyük sorumluluktur.
Tetikleyenlerin belirlenmesi: Sorun davranışların ortaya çıkışında tetikleyenlerin belirlenmesi birinci basamaktır.
Davranış öncesinde ne oluyor? Bir hafta müşahede yapın. Hangi durumların akabinde davranış ortaya çıkıyor. Ekseriyetle hangi gün yahut saat. Açken mi uykusuzken mi?..vb
Davranış sırasında neler oluyor? Siz nasıl hissediyorsunuz.
Davranış daha sonrasında reaksiyonunuz ne oluyor? Ödül yahut ceza veriyor musunuz?
Bu sorular tetikleyenlerin belirlenmesini sağlar. Belirlenen tetikleyicileri çocuğun ömründen çıkarmak, durum halkında konuşmak, çocuğun altta yatan gereksinimini anlamak üzere incelemeniz gerekir.
Çocuğunuzun davranışını bir daha şekillendirmek yahut değiştirmek için çocuğunuza neleri yapması gerektiğini öğretmek, neleri yapmaması gerektiğini söylemekten daha tesirlidir.
Çocuğunuzun agresif davranışını değişimlemek için aşağıdaki basamaklardan yardım alabilirsiniz: Örneğin vurma davranışı için basamaklandırmaya bakalım.
1. Davranışı Durdurun. Çocuğunuzun vuracağını ve vurduğunu gördüğünüzde anda onu ortamdan alın ve durmasını sağlayın. Ellerini tutabilirsiniz. Çocuğunuzla göz kontağı kurarak ‘Dur’ deyin. Buradaki ses tonunuzun kararlı lakin öfkeli olmaması değerlidir.
2. Denetimde ve Sakin Kalın. Sizin hissiniz fazlaca değerlidir. Ebeveynin duygusu tabir etmese de çocuğa direkt geçer. Çocuğunuzun olumsuz davranışına verdiğiniz reaksiyonları, çocuğunuza bu davranışları kullanımında model olmaktadır. Bu sebeple sizin de reaksiyonlarınızı denetim ediyor olmanız, uygun biçimde hislerinizi söz ediyor olmanız değerlidir.
3. Hissini Anlayın- Tabir Edin ve Davranışının Durdurulmasını Açıklayın. His yansıtma biroldukça sorun için pek değerlidir. His yansıtma ile çocuk hislerini tanıma ve kendini dışarıdan görme fırsatı bulur.
Vakit zaman çocuklar oyun içerisinde vurma davranışını sergileyebilmekte lakin pek hayli çocukta öfkelendiklerinde, problemde olduklarında bu reaksiyona başvurmaktadırlar. Çocuğunuzun o anda hissettiği duyguyu ona söz edin(Şuanda kızdığını gorebiliyorum), lakin vurmanın kabul edilir olmadığını da iletin(Şuanda öfkelisin, öfkelenmeni anlıyorum fakat vurmak uygun değil. Vurduğunda kişinin acı acıyor).Ayrıca çocuğunuza ellerinin vurmak yada diğerlerinin canını acıtmak için olmadığını da anlatabilirsiniz.
Örneğin istediğin …. Olmadığı için kızgın hissettin, ve ne yapacağını bilemeyip bana vurdun. Sen vurduğunda benim canım acıdı. Kızdığın bu husus hakkında konuşalım istiyorum. (konu çocuğa onun anlayacağı biçimde dürüstçe açıklanır).
örn:Şuan ağlıyorsun. Sanırım üzüldüğün bir şey oldu. Benimle paylaşmak ister misin?
His yansıtma ile çocuk anlaşıldığını ve kabul edildiğini hisseder. Bu da altta yatan gereksinimini giderebilir.
4. Ne Yapması Gerektiğini Söyleyin ve Gösterin. Çocuğunuzun vurma davranışını gözlemlediğinizde bu durumu ona yeni olumlu bir davranış öğretmek için bir fırsat olarak değerlendirin. Çocuğunuzun öfkesini, hüznünü sözcükler, farklı yollar (yardım isteme, yazı yazma, sanat vb.) ile söz etmeyi öğrenmesi gerekebilir. Çocuğunuza olumlu şeyleri nasıl takdir edildiğini de gösterebilir, “Çak” yapmayı, “Bravo”, ”Harika” üzere takdir sözlerini öğretebilir, uygun durumları fark etmesine yardım ederek kullanmasını arttırabilirsiniz. Hacıyatmaz yahut yastık üzere bi araca vurmasına müsaade verebilirsiniz.
5. Olumluyu Çabucak Takdir Edin. Çocuğunuzun taklit ederek yahut tabiatıyla gerçekleştirdiği olumlu davranışlara odaklanın, onları fark etmeye çalışın. Olumlu davranışları gördüğünüz anda da çabucak çocuğunuzu takdir edin. Takdir ettiğiniz davranışı da çocuğunuza söyleyin (kitaplarını fazlaca ihtimamlı kaldırdın bu fazlaca hoşuma gitti).
genel takdir yerine davranışı takdir edin.
Çocuğunuzun vurma davranışını gözlemlediğinizde evvel ona bir ihtar verin ve vurmaya devam ederse ki kararınu ona hatırladın. Devam ettiğinde oyunundan/durumdan onu çıkarın ve sakinleşene kadar bekleyin.
Seçenek sunmak: seçenek sunmak alternatif düşünme hünerini dayanaklar. Bu da sıkıntı hislerle baş etmeyi kolaylaştırır. Örneğin şayet kardeşinle hengame etmeyi seçersen akşam tv izleyememeyi seçmiş olursun. Ancak kardeşinle arbede etmemeyi tercih edersen her akşam 1 saat çizgi sinemasını izleyebilirsin.
Örneğin: sonlandığında vurmayı tercih edersen şayet akşam …. (sevdiği ve olmasa da olur diyebileceğiniz bir faaliyet) yapmamayı seçmiş olursun. Ancak şayet sonlandığında vurmak yerine öfkelendiğin şeyi bana anlatarak rahatlamayı tercih edersen istediğin……yapabilirsin.
Seçenek sunma formülünde püf nokta kararlı ve dengeli olmaktır. Pes etmeden en az 3 hafta tıpkı metoda devam ettiğinizde davranış değişikliği yerleşmiş olur.
Uzm. Merve Cet Ütebay